Hãy dành tiền cho trải nghiệm thay vì mua sắm

Nghịch lý của sự sở hữu

Một nghiên cứu trong 20 năm được chỉ đạo bởi giáo sư Thomas Gilovich, một giáo sư tâm lý học ở đại học Cornell, đã đạt tới một kết luận mạnh mẽ và thẳng thắn: ĐỪNG TIÊU TIỀN VÀO ĐỒ ĐẠC. Vấn đề với đồ đạc đó là hạnh phúc chúng mang lại sẽ nhanh chóng mất đi. Có ba lý do quan trọng cho việc này:

– Chúng ta quen dần với những sở hữu mới. Những gì dường như đã từng mới và thú vị nhanh chóng trở thành quen thuộc.
– Chúng ta liên tục nâng chuẩn. Đồ mới mua dẫn tới kì vọng mới. Một khi đã làm quen với sở hữu mới, chúng ta nhắm tới những thứ tốt hơn.
– Lúc nào cũng có những người hơn bạn. Sở hữu, một cách tự nhiên, khuyến khích sự so sánh. Chúng ta mua xe mới và cảm thấy rộn ràng với nó cho tới khi một người bạn mua xe tốt hơn – và sẽ luôn có một người có xe tốt hơn.

“Một trong những kẻ thù của hạnh phúc là sự thích nghi,” Gilovich nói. “Chúng ta mua đồ để được hạnh phúc, và chúng ta thành công. Nhưng chỉ là trong chốc lát. Những đồ đạc mới rất thú vị với chúng ta lúc đầu, nhưng rồi chúng ta quen dần với chúng.”

Nghịch lý của sự sở hữu là chúng ta giả định rằng hạnh phúc mà chúng ta có được từ việc mua một món đồ sẽ kéo dài như bản thân món đồ đó. Có vẻ trực giác khi nói rằng việc đầu tư vào thứ gì đó mà chúng ta có thể nhìn, nghe, và chạm vào trong môt nền tảng lâu bền mang lại giá trị tốt nhất. Nhưng điều đó là sai.

Sức mạnh của trải nghiệm

Gilovich và các nhà nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng trải nghiệm – dù chỉ là thoáng qua – mang lại nhiều hạnh phúc lâu dài hơn so với đồ đạc. Và đây là lý do:

Trải nghiệm trở thành một phần của con người chúng ta. Chúng ta không phải là những gì chúng ta sở hữu, nhưng chúng ta là tổng hòa của mọi thứ mà chúng ta thấy, những điều mà chúng ta làm, và những nơi mà chúng ta ở. Mua một cái đồng hồ Apple Watch sẽ không làm thay đổi con người bạn; nhưng xin nghỉ phép để cuốc bộ từ đầu đến cuối Appalachian Trail thì hầu như chắc chắn sẽ làm được điều đó.

“Trải nghiệm chiếm một phần lớn hơn trong con người của chúng ta so với đồ đạc vật chất,” Gilovich nói. “Bạn có thể rất thích những sở hữu vật chất của bạn. Thậm chí bạn có thể nghĩ rằng một phần của con người bạn được kết nối với những thứ đó, nhưng dù sao thì chúng vẫn tách biệt với bạn. Đối lập với nó, trải nghiệm thực sự là môt phần của bạn. Chúng ta là tổng hòa những trải nghiệm của chúng ta”.

Việc so sánh trở nên ít quan trọng hơn. Chúng ta không so sánh trải nghiệm giống như cách chúng ta so sánh đồ đạc. Trong một nghiên cứu của Harvard, khi mọi người đươc hỏi rằng họ thà có một mức lương cao nhưng thấp hơn lương của đồng nghiệp, hoặc một mức lương thấp nhưng cao hơn lương của đồng nghiệp, rất nhiều người đã không thể trả lời một cách chắc chắn. Nhưng khi họ được hỏi câu hỏi tương tự về độ dài của kì nghỉ, hầu hết mọi người đã chọn một kì nghỉ dài, kể cả khi nó ngắn hơn so với kì nghỉ của các đồng nghiệp khác. Thật khó có thể lượng hóa giá trị tương đối của hai trải nghiệm bất kì, và chính điều đó khiến cho chúng trở nên thú vị hơn rất nhiều.

Sự mong đợi trở nên có ý nghĩa. Gilovich cũng nghiên cứu sự mong đợi và phát hiện ra rằng sự mong đợi của môt trải nghiệm tạo sự hứng thú và phấn khích, trong khi sự mong đợi về việc có được một món đồ lại tạo cảm giác sốt ruột. Trải nghiệm tạo cảm giác thú vị từ khoảnh khắc đầu tiên lên kế hoạch, xuyên suốt tới những kí ức mà bạn sẽ trân trọng mãi mãi.

Trải nghiệm rồi sẽ qua đi (điều này là một điều tốt). Bạn đã bao giờ mua thứ gì mà nó không được như kì vọng chưa? Một khi bạn đã mua chúng, nó sẽ ở ngay trước mặt bạn, nhắc nhở bạn về nỗi thất vọng của bạn. Và thậm chí khi một món đồ đạt được kì vọng của bạn, sự tiếc nuối vẫn sẽ xuất hiện: “Chắc chắn rồi, món đó tốt thật, nhưng chắc hẳn nó cũng chẳng đáng tiền.” Chúng ta không làm thế với trải nghiệm. Sự thật rằng chúng chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn là một phần khiến chúng ta trân trọng chúng rất nhiều, và giá trị đó có xu hướng gia tăng theo thời gian.

Tổng kết lại

Gilovich và đồng nghiệp không phải là những người duy nhất tin rằng trải nghiệm khiến chúng ta hạnh phúc hơn đồ đạc. Giáo sư Elizabeth Dunn tại đại học British Columbia cũng đã nghiên cứu về chủ đề này, và bà gọi hạnh phúc tạm bợ mà việc mua sắm mang lại là “vũng nước của khoái lạc”. Nói cách khác, loại hạnh phúc đó bay hơi nhanh chóng và khiến chúng ta ham muốn nhiều hơn. Đồ đạc có thể tồn tại lâu hơn trải nghiệm, nhưng những kí ức đọng lại mới là những gì quan trọng nhất.