Tìm hiểu mâm cỗ đám cưới xưa và nay

Người Việt Nam vốn cầu kỳ trong truyện ăn uống, miếng ăn không chỉ là miếng no mà còn là bộ mặt của cả gia đình, dòng tộc, đặc biệt là trong các dịp lễ tết hay hiếu hỉ trọng đại. Việc “trăm năm” vốn được coi là tiệc cỗ trọng đại hơn cả nên dù trong thời đại nào, việc lo chu toàn cho lễ cưới, đặc biệt là mâm cỗ cưới vẫn được lưu tâm hàng đầu.

Khi xã hội cũ ở thời phân cấp giàu nghèo rõ rệt nhất ở đầu những năm 20, mâm cỗ cũng có sự khác biệt rõ rệt giữa các tầng lớp. Mâm cỗ cưới nhà giàu có phản ánh đúng hình ảnh “mâm cao, cỗ đầy” với đủ bốn bát, sáu đĩa. Số 10 tròn trĩnh tượng trưng cho lời chúc hạnh phúc trọn vẹn cho đôi uyên ương trẻ theo quan niệm thời bấy giờ. Sáu đĩa bao gồm: Một đĩa thịt gà úp lật quân cờ vàng rượi, một đĩa thịt lợn quay xếp hình cánh hoa đều tăm tắp, một đĩa giò lụa , một đĩa chả quế, thêmmột đĩa xôi gấc, một đĩa nộm thập cẩm. Bốn góc mâm là bốn bát canh bao gồm: một bát măng hầm, một bát mọc nấu thả, một bát chim bồ câu hầm hạt sen, và một bát mực nấu rối gồm xu hào, cà rốt thái chỉ, trứng tráng thái chỉ, giò lụa thái chỉ, mực khô thái chỉ xào cháy cạnh với nước mắm đường… Đó là chưa kể đến các loại đĩa bát phụ như đĩa rau thơm, chanh, ớt, nước mắm hạt tiêu … Ngoài ra, nhà nào sang còn có thêm đĩa hoa quả tráng miệng hay đĩa chè kho.Mỗi mâm đặt 1 chai rượu trắng và 6 chiếc chén nhỏ bằng hạt mít cho khách uống rượu.

Mâm cỗ những nhà thuộc tầng lớp thấp hơn có thể giản tiện đi đôi chút, bớt đi 2 hoặc 4 món, miễn là số món vẫn là chẵn tròn. Nhưng có hai món không thể thiếu trong bất kì mâm cỗ nào alf thịt gà luộc và xôi gấc – 2 món biểu trưng cho sự thinh vượng, may mắn và hạnh phúc

Trải qua thời gian, do sự phát triển của kinh tế cùng lối sống công nghiệp hóa, mâm cỗ cưới của hiện đại vì thế mà cũng có nhiều thay đổi.  Dù tự làm hay đặt tiệc, gia đình nhà đám cũng luôn lưu tâm đến chất lượng cỗ cũng như đón tiếp khách mời rất chu đáo. Nếu xưa kia, mỗi dịp cưới xin, anh em họ hàng sẽ kéo tới “làm giúp” trước khi ăn cỗ thì ngày nay, nhiều gia đình ưa chuộng việc thuê nấu cỗ vì vừa tiết kiệm được thời gian, địa điểm, công sức mà chi phí cũng không bị đội lên quá cao. Giá một mâm cỗ gồm nửa con gà ta hấp lá chanh, tôm chiên loại 12 con/đĩa, cá diêu hồng chiên giòn, bò hầm bánh bao, nộm su hào bò khô, rau cải xào nấm hương, canh bóng hoặc canh măng, xôi, ngô chiên bơ, cơm gạo tám… có giá khoảng 1 – 1,1 triệu/ mâm. So với việc tự mua nguyên liệu về nấu cỗ lấy thì mức giá này đắt hơn khoảng 20 – 30%. Tuy nhiên cũng cần lưu ý  đám cưới thường có đông người đến dự vì vậy đảm bảo chất lượng, sạch sẽ là điều quan trọng nhất. Khi đặt cỗ nên tham khảo ý kiến của bạn bè đã từng sử dụng dịch vụ này của cơ sở nào an toàn thì đặt chứ không nên đặt bừa.

Một loại hình mới cũng đang phổ biến không kém là tổ chức lễ cưới cùng tiệc cưới tại các nhà hàng,tuy giá thành có cao hơn một chút nhưng đảm bảo khách mời sẽ được thưởng thức cỗ cưới trong không gian sạch sẽ và sang trọng. Hiện nay, mỗi khi dự một bữa tiệc cưới tại miền Bắc ngày nay,  ta có thể dễ dàng nhận thấy sự giống nhau về các món ăn; gần như chỉ là một công thức và các món sẽ thứ tự được dọn lên bàn tiệc, chỉ cần thấy được vài món đầu tiên là thực khách có thể đoán chắc được bốn năm món sau là những món gì.

Ở các nhà hàng sang trọng hiện nay, món đầu tiên để khai vị chắc chắn sẽ là một chén súp như gà hoặc cua, kem rau, hải sản. Còn các nhà hàng bình thường cũng phải có một loại súp khai vị như vậy, tuy chất lượng có thể sẽ thấp hơn một chút. Bát súp sền sệt như có những áng mây hòa quyện với nhau trên bầu trời, hay rồng – phượng giao nhau , mục đích là chúc mừng cho uyên ương.

Món ăn kế tiếp nhất thiết phải là một món ăn khô, thông thường thì đó là món nộm. Có thể sẽ là nộm đu đủ bò khô, nộm thập cẩm, ngó sen, ngũ sắc, … Ngoài ra, món ăn chính vẫn sẽ là thịt gà, hầu như trong bữa tiệc cưới nào từ trước đến nay cũng có, cũng có thể thay bằng thịt thỏ,thịt ngan… nhưng món gà vẫn là một món quen thuộc: Gà hấp muối, gà quay, hấp lá chanh… Và món ăn tiếp theo nữa mà trong thực đơn của các đám cưới ngày nay không không có, đó là món cá. Cá thường là cá sốt, đỏ, cá rán, sốt ngũ liễu, chiên cốm… thường thì người ta không ăn món cá nướng, đặc biệt là nướng cháy xém. Bởi theo như tâm lý của người Việt, đám cưới là niềm hạnh phúc của lứa đôi, nên kiêng các món ăn có vị đắng cay hay cháy xém,đen đủi….

Trải qua thời gian, đã có không ít chuyển biến.Tuy không còn câu lệ như các cụ ngày xưa song không vì thế mà cỗ cưới ngày nay bớt đi sự cầu kỳ và chăm chút. Cỗ cưới dù cổ điển hay hiện đại vẫn mang dấu ấn nhất định của con người Việt Nam.