Ngân hàng Đông Dương – Ngân hàng đầu tiên tại Sài Gòn
Tập tài liệu cực quý giá về nhà Bank Đông Dương, đây là nhà Bank đầu tiên tại Saigon! Nay tọa lạc ở gần Cầu Móng – Tp.HCM.
Ngân hàng Đông Dương ra đời tại Sài Gòn năm 1875, trong thời điểm nền kinh tế Nam Kỳ đang gặp nhiều khó khăn và sự túng thiếu về mặt tài chính của Chính phủ Pháp. Chính vì ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt này, nên Ngân hàng Dương Dương có được nhiều đặc quyền, đặc lợi hơn so với các ngân hàng khác để phô diễn nền kỹ – nghệ Pháp ở Viễn Đông. Ngân hàng Đông Dương được gọi là Ngân hàng Chúa tể nước Pháp – Banque Imperiale de Françe.
1.Tóm tắt sơ lược
Ngân hàng Đông Dương (Banque de I’Indochine, viết tắt là BIC) được thành lập theo sắc lệnh của tổng thống Pháp ngày 21 tháng 1 năm 1875. Chính quyền Pháp có ý định xây dựng Ngân hàng Đông Dương thành một ngân hàng phát hành, cho vay và chiết khấu có đặc quyền trong 20 năm, với một đặc quyền hơn hẳn các ngân hàng thuộc địa khác: quyền phát hành đồng bạc Đông Dương, vào thời điểm đó Nam kỳ tuy đã trở thành thuộc địa của Pháp, vẫn sử dụng đồng tiền cổ truyền của người Việt cùng đồng bạc Mexico lưu hành từ trước khi liên quân Pháp – Tây Ban Nha mở cuộc xâm lược Đông Dương. Ngân hàng Đông Dương ra đời với nhiệm vụ phát hành đồng bạc Đông Dương để thay thế các loại tiền cũ cùng để người Pháp điều khiển kinh tế xứ thuộc địa mới này, Trụ sở chính của ngân hàng đặt ở Paris và một chi nhánh ở Sài Gòn. Sau khi Pháp mở rộng cuộc xâm lược Việt Nam thì Ngân hàng Đông Dương mở thêm chi nhánh tại Trung kỳ và Bắc kỳ từ năm 1885. Hai năm sau khi thành lập Liên bang Đông Dương năm 1887, ngân hàng lại mở thêm chi nhánh trên toàn cõi Đông Dương và các thuộc địa của Pháp ở Ấn Độ nhằm tạo thuận lợi cho việc mua thuốc phiện vốn chủ yếu xuất phát từ Ấn Độ.
Năm 1898, Bộ Ngoại giao Pháp yêu cầu Ngân hàng Đông Dương mở rộng phạm vi hoạt động sang Trung Quốc và Thái Lan để hỗ trợ cho các hoạt động ngoại giao. Bộ Tài chính Pháp tán thành chủ trương trên và tăng vốn pháp định của ngân hàng lên 24 triệu franc. Theo chính sách đó năm 1899, Ngân hàng Đông Dương mở chi nhánh đầu tiên ở Hong Kong, năm sau mở tiếp ở Thượng Hải, rồi ở Hán Khẩu và Quảng Châu (1902), ở Thiên Tân và Bắc Kinh (1907) và Mông Tự (1913), ngân hàng Đông Dương tham gia một số hoạt động quan trọng ở Trung Quốc trong đó có việc xuất ngân cho vay khoản tiền xây dựng đường sắt Quảng Châu – Hán Khẩu, sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Ngân hàng Đông Dương đã trở thành một công cụ tài chính mạnh của Pháp với khoảng 20 chi nhánh, trong đó có sáu ở Đông Dương và sáu ở Trung Quốc, số còn lại ở các thuộc địa Pháp tại Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương và châu Á.
2.Ngân hàng Đông Dương chấm dứt hoạt động
Sau năm 1953, Ngân hàng Đông Dương ở Việt Nam bị giải thể. Nhiệm vụ phát hành giấy bạc được chuyển cho Viện Phát hành Quốc gia Việt, Miên, Lào (Institut d’Emission des Etats du Cambodge, du Laos et du Viet-Nam) kể từ năm 1951 rồi giao lại cho Ngân hàng Quốc gia Việt Nam, tức ngân hàng trung ương của Việt Nam Cộng hòa vào năm 1955, tức 1 năm Pháp rút toàn bộ Saigon, phần thương vụ thì chia cho Ngân hàng Việt Nam Thương tín (thành lập năm 1956) và hậu thân của Ngân hàng Đông Dương là Ngân hàng Pháp Á, tuy vắng mặt ở Việt Nam sau năm 1953, Ngân hàng Đông Dương tái hoạt động vào năm 1958 ở những nơi khác ở Á Châu, trước ngày 30/4.1975 thì nhập với Banque de Suez et de L’Union des Mines với tên mới: Banque Indosuez suốt từ đó và đến năm 2001 thì nhập vào Alliance Banking Group, hoạt động chính ở Malaysia
3.Tờ tiền đầu tiên xuất hiện tại Saigon
Loạt giấy bạc đầu tiên phát hành năm 1887 mang mệnh giá 5, 20 và 100 piastre. Người Việt ở Nam Kỳ nơi loại tiền này lưu hành trước nhất gọi tờ 5 đồng là tờ “ngẫu” và tờ 20 đồng là tờ “hoảnh”, ngoài ra tờ giấy bạc trị giá 20 piastre tức đồng bạc Đông Dương do Ngân hàng Đông Dương phát hành đầu tiên năm 1898, Sài Gòn Ngân hàng Đông Dương đảm nhiệm việc phát hành đồng bạc Đông Dương với lượng hối đoái dựa trên ngân bản vị, vào thời điểm năm 1930 thì một đồng bạc Đông Dương (piastre) được ấn định hàm giá 27 gr bạc. Hối xuất giữa đồng bạc Đông Dương và quan Pháp là 10 quan Pháp ăn một đồng Đông Dương.
